07/15/2018
Pomimo niezliczonej ilości publikacji i ogólnej świadomości potrzeb wapnowania, ok. 40% gleb uprawnych w Polsce (dane IUNG-PIB 2017), charakteryzuje się odczynem kwaśnym lub bardzo kwaśnym. Sytuacji nie poprawi z pewnością malejące zużycie nawozów wapniowych, których dawki już dawno są niższe niż średnie roczne wymywanie CaO, które jest na poziome 300-400kg CaO/ha. Pomimo, że obniżanie się pH gleby jest procesem naturalnym, warto również wspomnieć o dodatkowym zakwaszającym działaniu azotu amonowego (1kgN=zakwaszenie równoważne 2 kg CaO) i siarki (1kgS=równoważne 1,75 kg CaO) – są to dodatkowe czynniki wymagające uwzględnienia w kalkulacji dawki wapnowania. O tym, że utrzymanie prawidłowego pH gleby się opłaca, niech świadczy fakt, że jego wartość niższa o zaledwie 1 punkt poniżej optimum, dla danego typu gleb, ogranicza dostępność azotu o ok. 20%, fosforu o ok. 50% i potasu o ok. 20%.
W kontekście tegorocznej suszy spośród wielu zalet optymalnego odczynu możemy wyróżnić następującą: prawidłowy zakres pH gleby zapewnia roślinom możliwość budowy głębszego systemu korzeniowego dzięki czemu lepiej radzą sobie z suszą. Z drugiej strony zbyt wysokie pH może ograniczać dostępność fosforu, czy niektórych mikroskładników, które również są ważne dla roślin.
Wapnowanie w na polu gospodarstwa ARENDA Charbielin.
Najlepszą metodą określania potrzeb wapnowania jest pobranie prób glebowych i oznaczenie pH w akredytowanych laboratoriach np. OSCHR. Aby zapewnić maksymalną precyzję lokalizacji wyników poszczególnych prób na danym polu i późniejsze ich przełożenie na zmienną dawkę dostosowaną do poszczególnych obszarów pola, należy posiłkować się techniką GPS w formie usługi wykonywanej przez wyspecjalizowaną firmę. Za podstawę do określania obszarów, z których tworzone będą osobne próby zbiorcze z pojedynczych nakłuć gleby, może służyć zmienność NDVI uzyskiwana z obrazu satelitarnego. Na polu uprawnym, które charakteryzuje się naturalną zmiennością, wartości odczynu będą różnić się w zależności od rozpatrywanego obszaru pola. Ważne jest, aby w następstwie prac zastosować optymalną dawkę nawozu, dostosowaną do faktycznych potrzeb, co stanowi strategię precyzyjnego wapnowania, czy szerzej – precyzyjnego nawożenia.
Poniższa tabela obrazuje podział na kategorie potrzeb wapnowania w zależności od typu gleby i uzyskanego rezultatu badania pH z laboratorium. Wszystkie te informacje są zawarte w raporcie z badania laboratoryjnego. Tabela prezentuje wyznaczniki stosowane do klasyfikacji wyników.
| Klasa potrzeb wapnowania | ocena potrzeb wapnowania | kategorie agronomiczne gleb | |||
| bardzo lekkie | lekkie | średnie | ciężkie | ||
| V | Konieczne | do 0,4 | do 4,5 | do 5,0 | do 5,5 |
| IV | Potrzebne | 4,1-4,5 | 4,5-5,0 | 5,1-5,5 | 5,6-6,0 |
| III | Wskazane | 4,6-5,0 | 5,1-5,5 | 5,6-6,0 | 6,1-6,5 |
| II | Ograniczone² | 5,1-5,5 | 5,6-6,0 | 6,1-6,5 | 6,6-7,0 |
| I | Zbędne | od 5,6 | od 6,1 | od 6,6 | od 7,1 |
Tabela 1. Potrzeby wapnowania gleb mineralnych¹ pH liczone w 1 mol kcl (źródło: Grzebisz, Szczepaniak, Diatta 2005) (¹ wg zaleceń SCHR, ² optymalny odczyn gleby).
Kolejnym etapem prac jest wyznaczenie dawki wapnowania. Rekomendacja jest przeliczona na formę tlenkową CaO. Nawozy wapniowe występujące w innej formie chemicznej, wymagają przeliczenia na formę tlenkową. Ta informacja zawarta jest np. w ofercie lub na etykiecie zakupionego nawozu.
| Kategoria agronomiczna gleby | Przedział potrzeb wapnowania | |||
| konieczne | potrzebne | wskazane | ograniczone | |
| Bardzo lekka | 3,0 | 2,0 | 1,0 | – |
| Lekka | 3,5 | 2,5 | 1,5 | – |
| Średnia | 4,5 | 3,0 | 1,7 | 1,0 |
| Ciężka | 6,0 | 3,0 | 2,0 | 1,0 |
Tabela 2. Dawka wapna w zależności od kategorii agronomicznej i potrzeb wapnowania w t CaO/ha (źródło: Grzebisz, Szczepaniak, Diatta 2005).
Późniejsze rekomendacje ograniczają jednorazowe dawki w przedziale koniecznych potrzeb wapnowania do maksymalnie 4t CaO/ha dla gleb ciężkich, 3t CaO/ha dla gleb średnich, a dla gleb lekkich do 2t CaO/ha. Dla gleb lżejszych również dawka w kategorii „potrzebne” została ograniczona do 1,5 t CaO/ha. Celem tej strategii jest uniknięcie negatywnego w skutkach tzw. przewapnowania. Gleba generalnie nigdy nie powinna być doprowadzona do przedziału koniecznych potrzeb wapnowania, dlatego jeśli wystąpiła taka sytuacja, wymaga prac w kilku etapach. Po zaaplikowaniu maksymalnej dozwolonej dawki po roku należy ponownie oznaczyć pH i podjąć ewentualną dalszą decyzję o kolejnym wapnowaniu, jeśli odczyn jest poniżej optymalnego poziomu.
Wybór wapna i terminu rozsiewu
W kwestii doboru typu nawozu: istnieje bardzo szeroka oferta handlowa i bez problemu można dopasować odpowiedni rodzaj nawozu do wymagań. Warto jednak pamiętać o trzech następujących podziałach:
- ze względu na pochodzenie (kopaliny, przerób materiałów odpadowych);
- ze względu na właściwości fizyczne (pyliste o zawartości różnych frakcji i granulowane);
- ze względu na właściwości chemiczne (tlenkowe, węglanowe, stosunkowo nowa forma hydratu wapnia, z dodatkowym magnezem, z mikroskładnikami).
Nawiązując szczegółowiej do formy chemicznej: według starej szkoły, formy tlenkowe przeznaczone są dla gleb cięższych, a węglanowe – dla gleb lżejszych. Jeśli jednak gleba lekka ma bardzo niskie pH i celem jest w miarę szybkie podniesienie pH, wtedy część dawki może być zastosowana w formie tlenkowej. Forma węglanowa charakteryzuję się bardziej długofalowym działaniem.
Standardowo rekomendowanym terminem stosowania nawożenia jest wapnowanie na ściernisko, które dodatkowo umożliwia prawidłowe wymieszanie nawozu z glebą, najlepiej przy pomocy wielobelkowego kultywatora ścierniskowego. Uwzględniając wymagania roślin w zmianowaniu i czas rozkładu nawozu, jego stosowanie powinno nastąpić pod przedplon najbardziej wymagającej rośliny w zmianowaniu. Pogłówne wapnowanie możliwe jest tylko w niewielkich dawkach i w formie węglanowej (kreda). Wapnowanie nie powinno być bezpośrednio łączone z nawożeniem fosforem (tworzenie form trudno rozpuszczalnych fosforanu wapnia) i nawozami organicznymi (uwalnianie form lotnych azotu). Najlepiej w takich sytuacjach zachować kilkutygodniową przerwę z uprawą gleby pomiędzy zabiegami nawożenia.
Wapnowanie precyzyjne w aplikacji SatAgro
Po otrzymaniu wyników prób glebowych z danymi o pH gleby oraz ich przestrzennym położeniem na polu, w aplikacji istnieje możliwość zaimportowania takich danych. Można to wykonać bezpośrednio w aplikacji lub kontaktując się z nami. Jeżeli dane znajdują się już w aplikacji, w module tworzenia map aplikacyjnych w zamian zdjęcia satelitarnego wystarczy wybrać warstwę z zasobnością w pH z odpowiedniej daty i dopasować dawki do naszej klasy gleby i zasobności. Używanie modułu jest tożsame z przypadkiem tworzenia map aplikacyjnych do nawożenia precyzyjnego . Dodatkowo, ponieważ dane prób glebowych są pobierane w dużej odległości od siebie zalecamy zaznaczyć opcję Filtrowania ścieżki w module. W wyniku otrzymamy mapę do precyzyjnego wapnowania gotową do pobrania.
Przykład mapy aplikacyjnej stworzonej na podstawie danych o zasobności gleby w pH.
